قوی سپید روس ها؛ بزرگ‌ترین و سریع‌ترین بمب‌افکن فراصوت جهان
مجله تصویری سلاح – بمب افکن راهبردی توپولوف تو-160 با نام مستعار “قوی سپید” و اسم رمز “بلک‌جک” در ناتو یکی از ویرانگرترین پرنده های نظامی روسیه محسوب می شود. با برد پرواز طولانی و رها کردن تسلیحات هسته ای از آسمان، تو-160 همچنان بزرگ‌ترین و سریع‌ترین بمب افکن فراصوت در حال خدمت جهان است.
توپولوف تو-160 محصولیست که ساخت آن ریشه در رقابت تسلیحاتی دوران “جنگ سرد” دارد. در شرایطی که کرملین در دهه 1960 موشک های بالستیک قاره‌پیما را گزینه ای کاربردی‌تر برای استفاده از تسلیحات هسته ای در مقایسه با بمب افکن های سنگین در نظر گرفت، اما توسعه یک بمب افکن راهبردی فراصوت برای رقابت با بمب افکن اکس‌بی-70 والکری نیروی هوایی آمریکا که توانایی پرواز با سرعت 3 ماخ را داشت، در دستور کار روس ها قرار گرفت.
در شرایطی که پروژه ساخت بمب افکن والکری لغو و با پروژه کمتر جاه‌طلبانه بمب افکن بی-1 جایگزین شد، دولتمردان روس از شرکت توپولف خواستند تا رقیبی برای این بمب افکن جدید تولید کند.
بمب افکن تو-160 نخستین پرواز خود را در دسامبر 1981 انجام داد و در سال 1987 خدمت عملیاتی خود را آغاز کرد. این بمب افکن غول‌پیکر با وزن خالی 129 تن دارای چهار پیشرانه عظیم توربوجت پس‌سوز فوق قدرتمند کوزنتسف ان‌کی-32 بود که در بدنه ای با بال های غول‌پیکر متحرک قرار می گرفتند. فاصله بین دو نوک بال تو-160 در حالت باز به 55 متر می رسد.
بال های غول پیکر تو-160 می توانند در سه حالت قرار بگیرند: حالت کاملا باز در زاویه 20 درجه برای به حداکثر رساندن نیروی برخاست، سپس حرکت به عقب در زاویه 35 درجه برای کاهش نیروی پسا طی پرواز با سرعت زیر صوت، و جمع شدن در زاویه 65 درجه هنگام پرواز با سرعت 2.05 ماخ با کمک پس‌سوزها. ویژگی های آیرودینامیکی ناپایدار بدنه هواپیما به طور خودکار توسط یک سامانه پرواز با سیم جبران می شود.
بمب افکن تو-160 می تواند سوخت کافی برای پروازی 7500 مایلی (12070 کیلومتر) را حمل کند و در صورت نیاز امکان سوخت گیری هوایی می تواند برد پرواز بیشتری به آن ببخشد. چهار خدمه در ماموریت های دوربرد در کابین تو-160 قرار می گیرند که خلبان و کمک خلبان در قسمت جلو و کنار هم می نشینند و دو ناوبر متخصص در زمینه تسلیحات و سامانه های دفاعی نیز به صورت جداگانه در محل خود قرار می گیرند.
توپولوف تو-160 همزمان با بمب افکن آمریکایی فراصوت بی-1بی لنسر وارد خدمت در نیروی هوایی روسیه شد و از نظر ظاهری تا حدی شبیه به این هواپیما بود، اما اندازه بسیار بزرگ‌تر و بیشینه سرعت بسیار بیشتر، آن را از بی-1 متمایز می کرد. با این وجود، بمب افکن آمریکایی لنسر سطح مقطع راداری کمتر و توانایی حمل طیف گسترده‌تری از تسلیحات را داشت.
اگرچه توپولوف تو-160 قادر به انجام حملات متعارف است اما مهم‌ترین ماموریت برای آن نزدیک شدن به آمریکای شمالی برای رها کردن موشک های کروز مجهز به کلاهک های هسته ای محسوب می شد و البته همچنان نیز همینطور است. برای جلوگیری از فرسودگی خدمه در چنین ماموریت های طولانی مدت، طراحان تو-160 صندلی های این هواپیما را به ماساژور مجهز کرده و یک آشپزخانه کوچک و یک توالت برای آن در نظر گرفتند.
خلبان تو-160 می تواند برای کاهش احتمال شناسایی توسط رادارهای دشمن در ارتفاع کم پرواز کند که رادار سوپکا به منظور پرهیز از برخورد با زمین به وی کمک می کند. در صورت شناسایی هواپیما نیز به خدمه هشدار داده می شود و در این مرحله آنها می توانند از یک جمر رادار و روشن کردن پس‌سوزها برای رسیدن به سرعت دو ماخ و گریز از رهگیرها استفاده کنند.
دو محفظه 11 متری تسلیحات با ظرفیت حمل تا 12 موشک کروز کی‌اچ-55 با کلاهک های جنگی 250 کیلوتنی از دلایل اصلی شکل‌گیری توپولوف تو-160 بود. در واقع، رنگ سفید نمادین این بمب افکن برای انعکاس تشعشعات گرمایی ناشی از انفجار هسته ای طراحی شده است.
تو-160 می تواند کلاهک های جنگی متعارف نوع کی‌اچ-555، و کی‌اچ-55اس‌ام با برد 3000 کیلومتر را نیز حمل کند.
توانایی حمل تا 24 موشک هواپرتاب کی‌اچ-15 با برد 186 مایل (300 کیلومتر)، امکان حمله به گروه های حمله ناو هواپیمابر آمریکا در سراسر جهان را برای تو-160 فراهم می کند.
روسیه توجه ویژه ای به بروزرسانی بمب افکن تو-160 داشته است. بر همین اساس، برنامه مدرن‌سازی تو-160 به تو-160ام2 دنبال می شود و در همین راستا پیشرانه های ان‌کی-32-02 با مصرف سوخت بهینه‌تر روی این هواپیماها نصب شده که انتظار می رود برد پروازی را تا بیش از 600 مایل (966 کیلومتر) افزایش دهد. سامانه ناوبری ماهواره ای گلوناس، کابین شیشه ای دیجیتالی و رادار AESA جدید از دیگر بروزرسانی های انجام شده هستند.
برای کاهش سطح مقطع راداری نیز از مواد جاذب در بدنه استفاده شده است. در نهایت، امکان استفاده از موشک های کی‌اچ-101 و 102 و احتمالا موشک فراصوت کینژال، تو-160 را به پرنده ای توانمندتر با قابلیت بقای بیشتر تبدیل می کنند.
مترجم: محمدمهدی حیدرپور
