از تسلیحات نامتعارف شوروی تا پرنده ای عجیب که در ساحل به دام افتاده است!

مجله تصویری سلاح- اکرانوپلان از جمله محصولات نظامی عجیبی است که نه درست مانند یک هواپیمای کامل به نظر می رسد و نه مشابه قایق! در واقع می توان آن را یک شناور دریایی به شمار آورد که در ارتفاع کم نسبت به سطح آب پرواز می کند. بله درست است، با ترکیبی از قایق و هواپیما رو به رو هستیم، چیزی شبیه قایق پرنده.

اکرانوپلان یا شناور اثر سطحی در ظاهر شباهت زیادی به طراحی هواپیما دارد اما از بدنه ای مانند قایق های تندرو بهره می برد و می تواند با استفاده از اثر متقابل سطح با فاصله کمی از سطح آب و سرعت نسبتا بالا حرکت کند. درست مانند آن که هواپیمایی با جثه بزرگ روی بالشتکی از هوا بالای آب بخزد. قایق پرنده که یکی دیگر از تسلیحات نامتعارف اتحاد جماهیر شوروی طی جنگ سرد شناخته می شود، برای اولین بار توسط این کشور و در سال 1960 معرفی شد. گفتنی است که اکرانوپلان ها تا مدت زمان زیادی از جمله اسرار مهم نظامی شوروی به شمار می رفتند و سرویس های اطلاعاتی آمریکا در خصوص ماهیت آنها دچار سردرگمی بودند.

 

 

 قایق های پرنده شوروی

روند تحقیق و توسعه قایق های پرنده تنها به دوران شوروی باز می گردد و روسیه پس از جنگ سرد این راه را ادامه نداد. این در حالی است که آخرین اکرانوپلان شناخته شده هم اکنون در میان آب های کم عمق سواحل دریای خزر به دام افتاده است. تصور کنید که در سواحل روسیه در حال قدم زنی هستید و ناگهان با یکی از غیرمعمول ترین وسایل نقلیه جنگ سرد که روی ماسه ها افتاده است رو به رو می شوید. اما چرا چنین اتفاقی رخ داده است؟ به نظر می رسد که فرآیند یدک کشی این قایق پرنده به درستی پیش نرفته و در نهایت اکرانوپلان مورد بحث در فاصله ای نسبی از ساحل به گل نشسته است.

اکرانوپلان ها حاصل تلاش بی وقفه اتحاد جماهیر شوروی برای ساخت پرنده ای بودند که بتواند با بهره برداری از اثر زمین به پرواز درآید. اثر زمین در هواگردهای ثابت بال به حالتی گفته می شود که پرنده در نزدیک سطحی ثابت مانند زمین (یا آب) در حرکت باشد. در چنین وضعیتی نیروی برآر افزایش و نیروی پسار کاهش خواهد یافت و بدین ترتیب خلبان احساس می کند که هواگرد تحت کنترل وی در حالت معلق و شناور قرار دارد. با نزدیک تر شدن هواپیما به زمین، فشار هوا میان بال و سطح صاف زیرین توسعه می یابد و این موضوع سبب ایجاد بالشتکی از هوا در قسمت زیر هواپیما خواهد شد. این روند در عین حال با کاهش ارتفاع منتج به افت کشش نیز می شود.

 

 

در تمام دوران جنگ سرد، مقامات نظامی شوروی و مهندسین فعال در این حوزه طرح های بزرگ مجهز به توربوجت را به مرحله آزمایش رساندند تا از این طریق پرواز بر فراز موج ها با تنها چند اینچ فاصله را محقق سازند. از جمله دستاورد تلاش های مذکور می توان به اکرانوپلان کلاس Lun اشاره کرد که برای دست یابی به سرعت 600 کیلومتر بر ساعت، مجهز به 8 موتور توربوجت شده بود.

اما ارتفاع پروازی پایین چه مزیتی برای نیروهای نظامی داشت؟ این ارتفاع فوق العاده کم باعث می شد که قایق های پرنده از خط افق راداری کشتی های جنگی دشمن در امان باقی بمانند و در مقابل با قرار گیری آنها در محدوده برد موشکی اکرانوپلان ها، حملات موفق خود را به ثمر برسانند. در چنین حالتی غالبا موشک های ضد کشتی ساخت شوروی SS-N-22 مد نظر بودند. برای مثال یکی از این موشک ها با برد نزدیک به 103 کیلومتر و قابلیت حمل کلاهک هسته ای، می توانست با فاصله 4.8 تا 9.7 متر از سطح آب حرکت کند. این امر در صورت عملیاتی شدن آنها را قادر به غرق کردن بزرگترین کشتی های دشمن از جمله ناوهای هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا می ساخت.

 

 

از جمله دیگر ویژگی های متمایز کننده این محصولات نظامی می توان از مصرف سوخت کمتر به علت پرواز در نزدیکی سطح آب و کاهش نیروی پسار، ایمنی بیشتر زیرا به دنبال از کار افتادن ناگهانی موتورها هیچ گونه خطر مرگباری وجود ندارد و همچنین در امان ماندن از آسیب احتمالی مین های دریایی نام برد.

با وجود مزایای تئوری متعدد، پروژه اکرانوپلان های شوروی نه تنها با موفقیتی گسترده همراه نشد بلکه تک قایق پرنده ساخته شده از کلاس Lun نیز هم اکنون گرفتار شن و ماسه های سواحل دریای خزر شده است. قرار بود این قایق پرنده به موزه منتقل شود که متاسفانه مشکلی در زمینه حمل و نقل رخ داد. بدین ترتیب به جای آن که اکرانوپلان مذکور در خانه جدید خود باشد، در آب های کم عمق ساحل خزر به دام افتاده و بازدیدکنندگان زیادی را به سوی خود جذب می کند.

مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.