گاز سارین در جنگ جهانی دوم؛ از توسعه تا عدم تمایل هیتلر به استفاده از آن!

مجله تصویری سلاح- شاید متعجب شوید اما هیتلر قطعا فرصت استفاده از گاز سارین را در جنگ جهانی دوم در اختیار داشت اما چنین تصمیمی را اتخاذ نکرد! در واقع نازی ها اولین گروهی بودند که به طور تصادفی موفق به توسعه این ترکیب شیمیایی فسفری مخرب سیستم اعصاب و در عین حال بسیار مرگبار شدند. در اواخر سال 1938، گرهارد شرادر دانشمند و شیمی دان آلمانی در تلاش برای اختراع آفت کشی مقرون به صرفه بود که بتواند با کارایی بالا از مزارع و باغ های این کشور محافظت کند. وی پس از جمع آوری تیمی متشکل از متخصصین مختلف، با ترکیب فسفر و سیانید به ماده ای دست یافت که برای مقاصد کشاورزی محصولی به شدت سمی محسوب می شد.

سارین مایع شفاف بی رنگ و بی بویی بود که در دسته عوامل عصبی از جنگ افزارهای شیمیایی طبقه بندی می شد و می توانست عضلات قلب و سیستم تنفسی را فلج کرده و فرد را ظرف چند دقیقه به مرگ ناشی از خفگی دچار سازد.

 

پس از اقدام اولیه و اصلی شرادر، شرکت خوشه ای شیمیایی و دارویی I.G. فاربن ارتش آلمان را از این اکتشاف مهم آگاه ساخت. برخی از دانشمندان آلمانی که تحت تاثیر این رویداد قابل ملاحظه قرار گرفته بودند، با الهام از واژه تابو مایع به دست آمده را “تابون” نام گذاری کردند. همانطور که اشاره شد شرادر ترکیب تولید شده خود را “سارین” می خواند. گفتنی است که عنوان سارین به افتخار چهار کاشف اصلی آن انتخاب شد: Schrader، Ambros، Gerhard Ritter و  von der Linde

تاریخ چه می گوید؟

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم، آلمان نازی نزدیک به 12000 تن ترکیب شیمیایی کشنده -که برای کشتار میلیون ها انسان کافی بود- را تولید کرد. با توجه به این مسئله که منتج به ایجاد نوعی برتری نظامی قطعی می شد، از همان اوایل شروع جنگ افسران آلمانی بلند پایه به هیتلر فشار می آوردند تا از سارین در برابر مخالفان خود استفاده کند. اما با این حال هیتلر از اجرای چنین عملیاتی علیه نیروهای متفقین که مستلزم به کار گیری تسلیحات شیمیایی بود، خودداری می کرد.

همانطور که در گزارشی از روزنامه واشینگتن پست آمده است، برخی از مورخان این عدم تمایل هیتلر به استفاده از گازهای شیمیایی خطرناک مانند سارین را به تجربه شخصی وی به عنوان سرباز در جنگ جهانی اول مرتبط می دانند. هرچند آلمان اولین کشوری بود که موفق به رها سازی گاز کلر به سوی سربازان فرانسوی در دومین نبرد ایپر در آوریل سال 1915 شد، اما بریتانیا و فرانسه نیز این حمله شیمیایی را طی جنگ بزرگ با گازهای سمی خردل و همچنین کلر تلافی کردند. این جنایات جنگی ضمن برافروختن خشم عمومی، جنگ جهانی اول را به مسیر وحشتناک تری سوق می دادند.

ایان کرشاو تاریخ نگار بریتانیایی و نویسنده “هیتلر: یک بیوگرافی” در کتاب خود توضیح می دهد که چگونه رهبر نازی خود قربانی یک حمله شیمیایی با گاز خردل در نزدیکی ایپر در شب 13 یا 14 اکتبر سال 1918 شد. وی به همراه چند تن از رفقایش که به علت حمله شیمیایی توسط گازهای سمی به طور نسبی بینایی خود را از دست داده بودند، تنها با چسبیدن به یکدیگر و پیروی از دوستی که وضعیت بهتری داشت موفق به عقب نشینی شدند. پس از حمله هیتلر به یک بیمارستان نظامی در پومِرانیا (منطقه ای تاریخی در کرانه جنوبی دریای بالتیک که امروزه میان دو کشور آلمان و لهستان تقسیم شده است) همان جایی که اخبار تکان دهنده تسلیم آلمان به گوش وی می رسید، انتقال یافت.

البته این فرضیه که هیتلر را مخالف سرسخت استفاده از گازهای سمی در میدان جنگ آن هم به دلایل اخلاقی نشان می دهد، ممکن است آشکارا با مصرف منظم سیکلون ب (نوعی گاز مرگبار و برگرفته از سم سیانور که آلمان نازی از آن برای نسل کشی اسیران در اردوگاه های مرگ هولوکاست استفاده کرده است) و دیگر مواد شیمیایی توسط نازی ها برای کشتار میلیون ها نفر در محفظه های گازی مغایرت داشته باشد. اما به عقیده بسیاری از محققان حتی اگر اتاق های گاز را هم کنار بگذاریم، هیچ مدرک محکمی وجود ندارد که تجربه نظامی هیتلر را به عدم تمایل او در استفاده از سارین علیه متفقین ربط دهد.

علاوه بر موارد فوق، فاکتورهای دیگری نیز در وحشت هیتلر از حمله با گازهای شیمیایی موثر بودند که از جمله مهم ترین آنها می توان به مهارت بلیتسکریگ بالای ارتش آلمان اشاره کرد. بلیتسکریگ واژه آلمانی به معنای جنگ برق آسا است و شامل اجزای مختلفی مانند حمله بدون خبر، استقرار نیروی تسلیحاتی کوبنده، به کار گیری بمب افکن های شیرجه زن، بمباران پناهندگان غیر نظامی، به میدان آوردن تانک ها، ورود پیاده نظام و اشغال پایتخت دشمن می شود. بدین ترتیب اگر بمب افکن های نازی از سارین یا تسلیحات شیمیایی دیگری استفاده می کردند، همزمان با کشتار نیروهای دشمن منطقه خودی استقرار سربازان را نیز آلوده می کردند و این موضوع به هیچ عنوان مطلوب نبود.

 

 

از طرفی دیگر هیتلر به احتمال زیاد می دانست که در صورت تکیه بر تسلیحات شیمیایی در حملات خود، مخالفانش این اقدام را تلافی خواهند کرد. وینستون چرچیل سیاست مدار و نخست وزیر بریتانیا برای مدت زمانی طولانی در جبهه دفاع از سلاح های شیمیایی تلاش می کرد. وی در یادداشتی مربوط به سال 1919 موقعی که وزیر جنگ انگلیس بود نوشته است: من نمی توانم این سخت گیری شدید در مورد استفاده از گازهای شیمیایی را درک کنم! لازم نیست فقط از کشنده ترین نمونه ها استفاده شود. می توان گازهایی را منتشر ساخت که باعث ناتوانی نیروهای نظامی در کوتاه مدت می شوند و هیچ تاثیر جدی و خطرناکی در دراز مدت بر مبتلایان نخواهند گذاشت”

مورخان متعددی از جمله Richard M. Langworth تاکید کرده اند که چرچیل معتقد بود استفاده از سلاح های شیمیایی غیر کشنده می تواند روشی انسانی تر برای انجام جنگ باشد. او در یادداشتی دیگر آورده است که گاز سلاحی بسیار مهربان تر از مهمات انفجاری است و دشمن را وادار می سازد تا با تعداد تلفات کمتری تصمیمی عاقلانه تر بگیرد.

مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.