10 واقعیت درباره گازهای شیمیایی طی جنگ جهانی اول

مجله تصویری سلاح- گازهای شیمیایی تا به امروز نماد یکی از وحشتناک ترین تحولات صورت گرفته در فناوری های نظامی از دوران جنگ جهانی اول بوده اند. در ادامه به 10 واقعیت مهم که بخشی از این داستان غم انگیز را روایت می کنند، اشاره خواهیم کرد.

– گازهای شیمیایی برای اولین بار در بالیموف لهستان توسط نیروهای آلمانی مورد استفاده قرار گرفتند

 

گاز شیمیایی نخستین مرتبه در ژانویه سال 1915 طی نبرد بالیموف استفاده شد. بالیموف نبردی میان امپراتوری آلمان و روسیه بود که در آن سپاه نهم ارتش آلمان دست به اقدامی بی سابقه یعنی استفاده از سلاح شیمیایی علیه روس ها زد. آنها به منظور آماده سازی برای حمله، 18000 گلوله زایلیل بروماید پرتاب کردند. البته این یورش هرگز نتوانست آنطور که آلمان ها انتظار داشتند به وقوع بپیوندد زیرا وزش شدید باد گازهای سمی را به سمت خود آنها باز می گرداند. با این وجود به علت آن که هوای سرد مانع از تبخیر سریع مایع زایلیل بروماید می شد، تعداد تلفات به حداقل میزان ممکن کاهش یافت.

– گازهای جنگی ماهیتی وابسته به شرایط آب و هوایی داشتند

 

پس از مدت زمان کوتاهی مشخص شد که گازهای سمی جنگی در آب و هوای اشتباه به سرعت پراکنده می شوند و این موضوع می تواند به کاهش چشمگیر قدرت آنها در ناتوان سازی نیروهای دشمن منجر شود. در مقابل اگر شرایط جغرافیایی و آب و هوا برای گاز شیمیایی مورد نظر مساعد باشد، تا مدت زمان زیادی پس از حمله اولیه حفظ خواهد شد. برای نمونه تاثیر گذاری گاز خردل تا چند روز باقی می ماند.

از جمله مهم ترین فاکتورهای شرایط ایده آل مذکور می توان به عدم وزش باد یا تابش نور خورشید و رطوبت بالا اشاره کرد که همگی باعث جلوگیری از انتشار سریع گاز می شوند.

– هدف اصلی از به کار گیری گازهای جنگی، کشتار نبوده است

 

با وجود آن که گازهای شیمیایی طیف اثری هولناک و پیامدهایی گاها غیر قابل جبران داشتند، اما معمولا هدف از این حملات کشتار نیروهای دشمن نبوده است. گازهای شیمیایی به دو دسته محرک و کشنده تقسیم بندی می شوند. مواردی که به گروه محرک تعلق دارند، از نظر کاربرد به مراتب متداول تر هستند مانند گاز خردل. طبق گزارشات به دست آمده با این که تلفات ناشی از گازهای شیمیایی تنها 3 درصد برآورد شده است، اما اثرات ناتوان کننده آنها در سایر موارد به اندازه ای شدید بودند که تبدیل به یکی از ترسناک ترین سلاح های جنگ جهانی اول شدند.

– گازهای سمی بر اساس نوع اثر خود تقسیم بندی می شدند

 

گازهای مورد استفاده در جنگ جهانی اول به یکی از این چهار دسته تعلق داشتند: محرک های تنفسی، اشک آورها، عطسه آورها و همینطور عوامل تاول زا. با وجود آن که هر یک از این گازهای سمی به تنهایی هم قدرت تخریبی بالایی داشتند، اما گاهی اوقات با هدف تحمیل حداکثر خسارت ممکن به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار می گرفتند.

– آلمان، فرانسه و بریتانیا طی جنگ جهانی اول بیشترین میزان استفاده از گازهای شیمیایی را به ثبت رساندند

 

آلمان با 68000 تن گاز سمی رکورد دار تولید تسلیحات شیمیایی در تمام طول مدت جنگ جهانی اول بود. پس از آن نیز بریتانیا و فرانسه با رقم های 25000 و 37000 تن قرار داشتند. گفتنی است که هیچ ملت دیگری به این حجم از تولیدات گازهای شیمیایی نزدیک نشده است.

– گازهای شیمیایی کلید پیشروی آلمان در سومین نبرد ان بودند

 

در ماه مه و ژوئن سال 1918، نیروهای آلمانی پیشروی خود از رود ان به سمت پاریس را آغاز کردند. آنها در ابتدا با استفاده از توپخانه های قوی به پیشرفت سریعی دست یافتند. طی تهاجم اولیه 80 درصد از مهمات به کار رفته در بمباران های دور برد، 70 درصد از گلوله های شلیک شده در سد تسلیحاتی خط مقدم و همچنین 40 درصد از رگبارهای خزنده آلوده به گازهای شیمیایی بودند.

– گازهای سمی تنها تسلیحات شیمیایی جنگ جهانی اول نبودند

 

هرچند این دسته از تسلیحات شیمیایی به اندازه گازهای جنگی قابل توجه نیستند، اما مهمات آتش زا یکی دیگر از عواملی بودند که طی جنگ جهانی اول مورد استفاده واقع شدند. مهمات آتش زا عمدتا به وسیله خمپاره انداز پرتاب می شدند و حاوی فسفر سفید یا ترمایت بودند.

– گازهای شیمیایی در ابتدا به صورت مایع تولید می شدند

 

گازهای سمی به کار رفته طی دوران جنگ جهانی اول به جای آن که حالت گازی داشته باشند، به فرم مایع ذخیره می شدند. بدین ترتیب این عوامل شیمیایی تنها زمانی به فرم گاز در می آمدند که مایعات پراکنده و تبخیر شده باشند. دقیقا این موضوع وابستگی حملات شیمیایی با گازهای سمی به شرایط آب و هوایی را تایید می کند.

البته گاهی اوقات نیز گازهای سمی به صورت بخار از نارنجک های نظامی رها می شدند که این کار احتمال بازگشت آنها به سمت نیروهای خودی را افزایش می داد. این مشکل یکی دیگر از دلایلی به شمار می رفت که استفاده از حالت مایع را تبدیل به سیستمی بسیار محبوب ساخته بود.

– گازهای شیمیایی به منظور تضعیف روحیه دشمن مورد استفاده قرار می گرفتند

 

از آن جایی که گازهای سمی سنگین تر از هوا هستند، راه خود را به داخل هر سنگر و یا حفره امنی باز می کنند و این قابلیتی است که هیچ روش جنگی دیگری از آن برخوردار نخواهد بود. بدین ترتیب حملات شیمیایی به کمک گاز می توانستند با ایجاد اضطراب و هراس بر روحیه نیروهای دشمن تاثیر بگذارند و نتیجه جنگ را تغییر دهند.

– کاربرد گازهای سمی تقریبا منحصر به جنگ جهانی اول بوده است

 

حملات گازهای شیمیایی طی جنگ جهانی اول به قدری ترسناک بود که از آن زمان تاکنون به ندرت تکرار شده است. از جمله رویدادهایی که به استفاده مجدد از این عوامل منجر شد می توان به نقش فرانسوی ها و اسپانیایی ها در دوره میان ‌دوجنگ، عملیات بُلشِویکها علیه شورشیان و همینطور عراق در جنگ تحمیلی علیه ایران (1980 تا 1988) اشاره کرد.

مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.