اولین ضد هوایی خودکششی تولید انبوه در شوروی!

مجله تصویری سلاح- ZSU-57-2 Ob’yekt 500 یک خودروی ضد هوایی خودکششی مجهز به دو توپ مسلسل 57 میلی متری بود که در دوران اتحاد جماهیر شوروی ساخته شد. عدد 57 و 2 در نام گذاری این خودروی نظامی به ترتیب به کالیبر توپ بر حسب میلی متر و تعداد لوله های سلاح اصلی ZSU اشاره دارند.

لازم به ذکر است که این محصول نخستین خودروی ضد هوایی خودکششی (به اختصار SPAAG) با چرخ ممتد و تولید انبوه در سیستم نظامی شوروی بوده است. ZSU-57-2 در شوروی با نام غیر رسمی “اسپارکا” به معنای کوه دوقلو نیز شناخته می شد. علت استفاده از این لقب هم تجهیز خودروی ضد هوایی مذکور به توپ مسلسل دوتایی بود.

طراحی و توسعه

طی جنگ جهانی دوم هواگردهای تهاجمی که برای حمله به اهداف زمینی طراحی شده بودند، خطری جدی برای واحدهای نظامی در حال حرکت به شمار می رفتند. تاسیسات پدافند هوایی معمول نیز برای مقابله سریع با چنین موقعیت هایی، از سرعت و دقت کافی برخوردار نبودند. در ادامه تجربیاتی از این دست باعث شد تا الزام به کار گیری خودروهای ضد هوایی خودکششی با قابلیت تجهیز به توپ مسلسل و یا تیربارهای سنگین بیش از پیش قوت گیرد.

در سال 1942 مهندسین شوروی به منظور دست یابی به هدف مذکور، خودروی T-60-3 را با الهام از شاسی تانک سبک T-60 توسعه دادند. این محصول مجهز به دو مسلسل سنگین 12.7 میلی متری دوشکا بود اما به دلیل نواقص متعدد در روند طراحی، نتوانست وارد مراحل تولید انبوه شود. شمار دیگری از خودروهای مشابه که عمدتا بر اساس شاسی تانک T-60 یا T-70 ساخته شده بودند نیز بین سال های 1942 تا 1943 آزمایش شدند. در مرحله بعدی خودروی ضد هوایی  ZSU-37با توپ 61-K (37 میلی متری) معرفی و در فوریه سال 1945 وارد خط تولید شد. این نمونه تا سال 1948 نیز به صورت محدود در وضعیت تولید فعال باقی ماند. پس از جنگ جهانی دوم مشخص شد که توپ 37 میلی متری برای از میان بردن اهداف سریع و آنهایی که در ارتفاع پایین پرواز می کنند، بسیار ناکارآمد بوده است. از طرفی دیگر خودروهای ضد هوایی خودکششی که با الهام از شاسی تانک های سبک ساخته شده بودند، قابلیت های مانور پذیری ضعیفی در جاده های ناهموار داشتند و از سرعت آفرود بالایی برخوردار نبودند. با توجه به مشکلات نام برده، تمامی  ZSU-37های تولیدی تا اواخر دهه 1940 به کلی کنار گذاشته شدند.

تصویری از ZSU-37

 

تصویری از ZSU-57-2

 

برای سال های طولانی به دنبال خاتمه جنگ جهانی دوم، هیچ مدل جدیدی از خودروهای ضد هوایی خودکششی در شوروی موجود نبود. اما در مقابل دو دشمن بزرگ و قدرتمند اتحاد جماهیر یعنی آمریکا و بریتانیا به تجهیزات تهاجمی و ضد هوایی پیشرفته تجهیز شده بودند. از این رو نیاز به یک خودروی خودکششی با چرخ ممتد کاملا احساس می شد. در فوریه سال 1946، دفتر طراحی آثار شماره 174 در امسک (مرکز استان امسک در فدراسیون روسیه) و موسسه تحقیقاتی شماره 58 در کورولیوف (شهری در کشور روسیه) وارد عمل شدند و پس از طی فراز و نشیب های متعدد، پروژه نهایی ZSU-57-2 بر اساس شاسی تانک T-54 در سال 1948 به سرانجام رسید. اولین پروتوتایپ از این خودروی نظامی در ماه ژوئن سال 1950 و دومی نیز در دسامبر همین سال ساخته شدند. پس از تست های اولیه که از تاریخ 27 ژانویه تا 15 مارس سال 2015 با طی مسافت 1500 کیلومتری و شلیک 2000 گلوله از توپ های ZSU-57-2 صورت گرفتند، درخواست ساخت 6 پروتوتایپ دیگر هم به ثبت رسید. در پروتوتایپ های بعدی اصلاحات موثری مانند افزایش ظرفیت حمل مهمات انجام شده بود.

تصویری از تانک T-54

 

دو توپ S-68 مورد استفاده در ساخت این مجموعه وابسته به عملیات لگد بودند. تسلیحاتی که با این مکانیسم کار می کنند از انرژی لگد (حرکت به عقب برخی از سلاح های گرم پس از شلیک گلوله) برای ادامه چرخه بهره می برند. حال لگد گزارش شده برای توپ های خودروی ZSU-57-2، بین 325 تا 370 میلی متر گزارش شده بود.

خودروی ضد هوایی جدید روس ها دارای حداکثر سرعت جاده ای 50 کیلومتر بر ساعت بود که در حالت آفرود این عدد به 30 کیلومتر بر ساعت کاهش می یافت. البته گفتنی است که شتاب این محصول در مقایسه با تانک T-54 به علت نسبت نیرو به وزن بیشتر (18.6 اسب بخار به تن)، به طرز قابل ملاحظه ای بهتر بوده است. برد عملیاتی خودروی نام برده در سطح جاده 420 کیلومتر و در زمین های نسبتا ناهموار، 320 کیلومتر گزارش شده است. از جمله دیگر توانایی های ZSU-57-2 می توان به امکان عبور از موانع عمودی با ارتفاع 0.8 متر، سنگرهایی با عرض 2.7 متر و محیط های آبی با عمق 1.4 متر اشاره کرد.

نقطه ضعف اصلی ZSU-57-2 فقدان پیکربندی راداری و به ویژه رادار کنترل آتش بود. این نواقص به همراه مجموعه ای از عوامل دیگر به ناتوانی خودرو در آتش هدف گیری شده حین حرکت منجر می شد.

 

اپراتورها

کوبا، یونان، چین، اتیوپی، مجارستان، اندونزی، کره شمالی، سودان، ویتنام

مشخصات ZSU-57-2

– نوع: خودروی ضد هوایی خودکششی

– محل تولید: شوروی

– مدت زمان خدمت: از سال 1955 تا اوایل دهه 1970 در شوروی و از سال 1957 تاکنون در سایر کشورها

– تولید کننده: دفتر طراحی آثار شماره 174 در امسک و موسسه تحقیقاتی شماره 58 در کورولیوف 

– طراحی شده به سال: 1947 الی 1954

– تولید شده به سال: 1957 الی 1960

– تعداد ساخته شده: بیش از 2023 دستگاه در دوران شوروی

– وزن: 28.1 تن

– طول: 6.22 متر (بدنه)

– عرض: 3.27 متر

– ارتفاع: 2.71 متر

– خدمه: 6 نفر

– پوشش زرهی: 8 الی 15 میلی متر

– سلاح اصلی: 2 توپ 57 میلی متری S-68A با ظرفیت 300 گلوله

– موتور: موتور چهار زمانه V-54 با قدرت 520 اسب بخار

– ظرفیت سوخت: 830 لیتر

– سرعت: 50 کیلومتر بر ساعت در سطح جاده

مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.