سن شامون؛ متفاوت ترین تانک فرانسوی!

مجله تصویری سلاح- سن شامون دومین تانک سنگین فرانسوی بود که طی جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت و از آوریل سال 1917 الی ژوئیه سال 1918، در مجموع 400 دستگاه از آن ساخته شد. نام این تانک از شهری تحت عنوان سن- شامون در شهرستان لوآر کشور فرانسه گرفته شده است.

هرچند بر اساس تعاریف امروزی این محصول در دسته بندی تانک ها جای نمی گیرد، اما طی مراحل اولیه توسعه خود در آن زمان به همین گروه تعلق گرفت. گفتنی است که این تانک در مقایسه با اولین تانک فرانسوی توسعه یافته طی جنگ جهانی اول یعنی اشنایدرCA1 ، قدرت کمتری داشت و از نظر طراحی پایه نیز نمونه ای مناسب محسوب نمی شد. اساسی ترین نقطه ضعف آن هم چیزی نبود جز چرخ های ممتد زنجیری. سیستم چرخ ها نسبت به طول خودرو و وزن سنگین آن (23 تن) بسیار کوتاه بود. این موضوع باعث شد که در مدل های بعدی، عرض و طول چرخ های زنجیری و همچنین ضخامت پوشش زرهی قسمت قدامی مورد بازنگری و اصلاح قرار گیرد.

همانطور که گفته شد کلا 400 دستگاه از این تانک تولید شد که 48 مورد آن مدل های ارتشی فاقد تسلیحات بودند و نمونه هایی غیر مسلح به شمار می رفتند. تانک های سن شامون تا ماه اکتبر سال 1918 در وضعیت خدمت فعال عملیاتی را حفظ کردند. لازم به ذکر است که این محصولات نظامی در نبردهای باز و آنهایی که از محیط سنگرها فاصله داشتند، عملکرد بهتری را نشان داده بودند. طیق برنامه ریزی های انجام شده قرار بود که این تانک ها به طور کلی با تانک های بریتانیایی سنگین مارکV  (وارداتی) جایگزین شوند.

تصویری از تانک اشنایدرCA1

 

تصویری از تانک مارک V

 

تصویری از تانک سن شامون

 

طراحی و توسعه

در ژانویه سال 1915 کمپانی اشنایدر که یک تولیدکننده تسلیحات فرانسوی، طراح اصلی خود را مسئول بررسی تراکتورهای مجهز به سامانه چرخی ممتد ساخت شرکت آمریکایی هولت کرد. وی که قبلا در زمینه طراحی خودروهای زرهی برای اسپانیا سابقه ای طولانی داشت پس از بازگشت خود، کمپانی مربوطه را قانع کرد تا مطالعات اولیه به منظور توسعه یک خودروی زرهی و مسلح بر اساس شاسی هولت را آغاز کند. در ادامه دو دستگاه از این محصول سفارش داده شد. بدین ترتیب روند رسمی تحقیقات در ماه مه سال 1915 شروع و در اوایل سال 1916 نیز نخستین پروتوتایپ از تانک اشنایدر در یکی از کارگاه های ارتش سرهم شد. این نمونه مجهز به چرخ های ممتد زنجیری از کارخانه تراکتورسازی هولت بود که پیش تر نیز به منظور بکسل کردن توپخانه های سنگین فرانسه استفاده می شدند. چندی بعد طول زنجیرها برای ارتقا سطح قابلیت عبور خودرو از میان سنگرها، افزایش یافت. اولین پروتوتایپ از اشنایدر، تراکتور A نام گرفت. این مدل نام گذاری به خاطر مسائل امنیتی نبود، بلکه در واقع هیچ کس نمیدانست که چگونه باید چنین خودروهایی را صدا کند!

زمانی که طراح اصلی کمپانی اشنایدر در حال سرهم سازی دومین پروتوتایپ (قرار بود در آینده به اشنایدر CA1 تبدیل شود) بود، کمپانی FAMH واقع در سن- شامون (تولیدکننده آهن و محصولات فولادی برای ارتس، نیروی دریایی و خطوط ریلی فرانسه) از جانب دولت فرانسه درخواستی مبنی بر تولید 400 دستگاه تانک دریافت کرد. قرار بود که تانک طراحی شده توسط این شرکت، شباهتی نسبی با اشنایدر داشته باشد. اشنایدر از به اشتراک گذاری رایگان اختراع ثبت شده خود امتناع و شرکت FAMH نیز خرید آن را رد کرد. از آن جایی که امکان کپی برداری تمام اجزای تانک جدید اشنایدر و به خصوص قسمت انتهایی مهیا نبود، کمپانی مذکور طراحی منحصر به فرد خود (تانک سن شامون) را ارائه داد.

 

 

در نتیجه دستکاری های متعددی که در مراحل طراحی و ساخت تانک سن شامون صورت گرفت، محصول نهایی خودروی فاقد قدرت مورد انتظار و به طرز قابل توجهی سنگین بود. علاوه بر این محصول مورد نظر به جای برجک، مجهز به یک توپ 75 میلی متری در بخش قدامی مجموعه شده بود. گفتنی است که با وجود وزن 32 تنی، این تانک می توانست حداکثر سرعت 12 کیلومتر بر ساعت را مدیریت کند. البته دست یابی به چنین سرعتی به صورت عملیاتی هیچ گاه محقق نشد زیرا احتمال برخورد سلاح تعبیه شده در موقعیت دماغه تانک به زمین بسیار بالا بود. در مجموع به دلیل زنجیرهای کوتاه و بدنه بیش از اندازه حجیم، خودروی نام برده با مشکلات مختلفی برای عبور از سنگرها و مقابله با موانع احتمالی مواجه بود. همین مسئله باعث شد که واکنش های منفی بسیاری از جانب خدمه این خودروی نظامی به دست دولت و شرکت های مسئول برسد.

 

 

در نمونه های اولیه مجموها 8 نفر خدمه توسط پوشش زرهی فولادی با ضخامت 9 میلی متر در سطح شیبدار قدامی و 17 میلی متر در طرفین محافظت می شدند. مدل های بعدی علاوه بر سیستم مذکور، مجهز به یک لایه اضافی 8.5 میلی متری نیز به منظور تقویت زره قدامی بودند. نخستین کاربرد نظامی این محصولات به تاریخ 5 مه سال 1917 مربوط می شود. در این عملیات 16 دستگاه سن شامون حضور داشتند که شمار زیادی از آنها در گودال ها گیر افتاده بودند. در این میان تنها سه دستگاه در اثر نبرد مستقیم در میدان جنگ از بین رفتند. پس از اتمام جنگ نیز 54 دستگاه از این تانک ها تحت بازسازی قرار گرفته و به خودروهای حامل مهمات تبدیل شدند.

مشخصات تانک سن شامون

– نوع: خودروی زره پوش جنگی

– محل تولید: فرانسه

– وزن: 23 تن

– طول: 8.9 متر

– عرض: 2.7 متر

– ارتفاع: 2.4 متر

– خدمه: 8 نفر

– پوشش زرهی: 11 تا 19 میلی متر

– سلاح اصلی: توپ 75 میلی متری

– موتور: موتور 4 سیلندر پانارد با قدرت 90 اسب بخار

– نسبت نیرو به وزن: 4 اسب بخار به تن

– سرعت: 12 کیلومتر بر ساعت

مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.