زنینایا یوستانکووا “زو-23-2”
مجله تصویری سلاح- توپ پدافند هوایی دو لول با کالیبر 23 میلی متر که تحت عنوان زو-23-2 شناخته می شود، برای نخستین بار توسط اتحاد جماهیر شوروی در سال 1960 ساخته شد. نام این توپ مخفف عبارت روسی “زنینایا یوستانکووا” بوده که به معنای سامانه ضد هوایی است. اگر نگاهی به طراحی زو-23-2 داشته باشیم، دو لوله به قطر 23 میلی متر در کنار یکدیگر به چشم می خورند، به همین دلیل در توضیح مشخصات آن از واژه دو لول استفاده می شود. در واقع زو-23-2 به عنوان یک سلاح ضد هوایی با برد کوتاه تاکنون موفقیت های بسیاری را در نقاط مختلف جهان در کارنامه خود ثبت کرده است.
طراحی و توسعه
زو-23-2 در اواخر دهه 1950 روند توسعه خود را آغاز کرد. این سلاح ضد هوایی به منظور مقابله با اهداف هوایی تا برد 2.5 کیلومتر و همچنین خودرو های زره پوش تا برد 2 کیلومتر طراحی شد. از جمله دیگر اهداف مهم تولید سلاح ضد هوایی مذکور می توان به دفاع مستقیم از نیروهای نظامی و همچنین مناطق استراتژیک علیه حملات هوایی که عمدتا توسط هلیکوپتر ها و یا هواپیمای پروازی در ارتفاع کم انجام می شد، اشاره کرد. در سال 1955 دفتر طراحی تجهیزات KBP؛ تولید کننده و طراح روسی، دو نسخه تک لول ZU-1 و دو لول ZU-14 را معرفی کرد که نسخه اول در نهایت حذف و ZU-14 پس از اعمال یک سری اصلاحات ضروری وارد خط تولید انبوه خود شد. بدین ترتیب حدود 140،000 واحد از سلاح مورد نظر در اتحاد جماهیر شوروی تولید شد. البته ساخت زو-23 به صورت تحت لیسانس در بلغارستان، لهستان، مصر و جمهوری خلق چین نیز ادامه یافت. لازم به ذکر است که توسعه زو-23 به یک سلاح ضد هوایی همه فن حریف، منتج به طراحی و ساخت سیستم پدافند هوایی خودکششی پیشرفته تری با نام زسو-23-4 شد.
زو-23-2 در واقع متشکل از دو توپ اتوماتیک (یا همان توپ مسلسل) 23 میلی متری است که روی قطعه ای تریلر مانند و البته متحرک نصب شده اند. برای راه اندازی و شروع عملکرد دستگاه نیاز به 30 ثانیه زمان خواهد بود. در صورت نیاز زو-23-2 حتی در حین حرکت نیز قابلیت عملیاتی شدن دارد که این موضوع خود مزیتی بزرگ برای آن محسوب می شود. از جمله دیگر مزایای آن می توان به راحتی در استفاده از سلاح و همچنین سازگاری بالا با شرایط آب و هوایی متفاوت نام برد. زو-23-2 به صورت دستی و به کمک دستگاه نشانه روی نوری- مکانیکی ZAP-23 آماده شلیک می شود. مهمات مورد نیاز نیز در دو جعبه خشاب که در طرفین لوله های سلاح دیده می شوند، جایگذاری شده و دسترسی راحتی به آن ها وجود خواهد داشت. به طور معمول هر لوله پس از شلیک 100 دور دچار ساییدگی و فرسایش می شود و باید به وسیله یک لوله یدکی جایگزین شود. لازم به ذکر است که در لیست تجهیزات استاندارد همراه هر سلاح نیز، دو لوله یدک لحاظ خواهد شد.
واگن حامل توپ ضد هوایی زو-23-2 در اصل با الهام از یدک کش مورد استفاده در نسخه قدیمی تر مسلسل سنگین ضد هوایی ZPU-2 ساخته شده است. با این وجود همان طور که پیش تر نیز اشاره شد، زو-23-2 را از طریق مکان قرار گیری جعبه های مهمات به راحتی می توان شناسایی کرد. شباهت دیگر این سلاح به سری ZPU، توسعه مدل های تک لول و همچنین چهار لول از آن محسوب می شود. با این وجود دو مدل توسعه یافته نام برده هیچ گاه وارد عرصه خدمت نظامی نشدند. زو-23-2 می تواند توسط وسایل نقلیه متفاوتی حمل شود. در اتحاد جماهیر شوروی و بعد از آن روسیه، اغلب از کامیون های GAZ-66 و یا کامیون های سبک GAZ-69 استفاده می شد.
اپراتور ها
اصلی ترین اپراتور توپ ضد هوایی زو-23-2 ارتش شوروی بوده است. اما جالب است بدانید که امروزه علاوه بر ارتش این کشور، سلاح مورد نظر توسط کشور های مختلفی در سراسر جهان به خدمت گرفته می شود. از جمله دیگر اپراتور های این سلاح می توان به ایران، عراق، چین، فنلاند، یونان، مصر و شمار زیادی از کشور های دیگر اشاره کرد.
انواع مختلف زو-23-2 و دیگر مشتقات ارتقا یافته
– فدراسیون روسیه
ZU-23M: نسخه ارتقا یافته که مجهز به سیستم هدف یابی پیشرفته تری است.
ZU-23M1: این مدل نمونه اخیر مورد استفاده از زو-23-2 در روسیه بوده که همانند ZU-23M مجهز به سیستم کنترل آتش تقویت شده است.
– لهستان
ZU-23-2: طراحی لهستانی از نسخه پایه توپ ضد هوایی مورد بحث. این مدل از سال 1972 تاکنون دوران خدمت نظامی خود را طی می کند. لازم به ذکر است که نسخه لهستانی زو-23-2 خود به انواع دیگری تقسیم بندی می شود از جمله:
ZUR-23-2S: این مدل از سال 1988 مورد استفاده قرار گرفت و با نام Jod نیز شناخته می شود.
ZUR-23-2KG: این مدل که توانایی راه اندازی موشک های Grom را دارد، از سال 2002 تولید شد و به Jodek-G نیز معروف است.
ZUR-23-2KG-I: نسخه ارتقا یافته برای صادرات به اندونزی.
TR-23-2: نسخه آموزشی ZUR-23-2KG-I.
Kobra: این مدل سیستم دفاع هوایی کوتاه برد مجهز به رادار Radwar MMSR.
ZU-23-2M: نسخه لهستانی از زو-23-2 که برای نیروی دریایی این کشور طراحی شده است و با نام Wróbel نیز شناخته می شود. این مدل از سال 1979 وارد خط تولید مخصوص به خود شد.
ZU-23-2MR: نسخه تغییر یافته از ZUR-23-2S که برای نیروی دریایی لهستان تولید شده است. این مدل در سال 1986 ساخته شد و تحت عنوان Wróbel-II از آن یاد می شود.
Hibneryt: سلاحی از خانواده زو-23-2 که روی مدلی اختصاصی از کامیون استار 266 نصب شده است.
– جمهوری چک
ZU-23-2M2 Vlara: این مدل که در جمهوری چک مورد استفاده قرار می گیرد، مدل میدانی ارتقا یافته است.
– اسلواکی
ZU 23M: نسخه ارتقا یافته مجهز به سیستم کنترل آتش خودکار.
– مصر
ZU 23-M: نمونه تولید شده به صورت تحت لیسانس از مدل زو-23 که با نام SH-23M نیز شناخته می شود.
Nile 23: نسخه خودکششی که توسط نفر بر زره پوش ام 113 حمل می شود.
Sinai 23: نمونه ای کم و بیش مشابه مدل قبلی است با این تفاوت که تسلیحات و موشک ها بر برجک TA-23E نصب شده اند.
– فنلاند
23 ItK 95 : از جمله نسخه های تولید شده به منظور استفاده نظامی در کشور فنلاند.
SAKO 23 mm/87: نمونه ی فنلاندی دیگری از سیستم ضد هوایی تقویت شده.
– چین
Type 85/YW 306: نمونه حاصل از مهندسی معکوس بر زو-23-2 که در ابتدا با هدف صادرات و تحت عنوان G-AA-01 تولید شد.
Giant Bow: نسخه چینی دیگری با نام دوم Shengong.
Giant Bow II: مدل بسیار پیشرفته تر در مقایسه با نمونه قبلی که از سال 2005 برای صادرات اختصاص یافته است.
Type 87 : مدل توسعه یافته از این مورد در سال 1979 تولید شد و در سال 1987 دوران خدمت نظامی خود را آغاز کرد.
PGZ95: نمونه خودکششی از تایپ 87.
– ایران
Mesbah-1 : سامانه دفاع هوایی و همچنین سیستم ضد موشکی ساخت ایران که با چهار واحد زو-23 مونتاژ شده است. این سیستم نخستین بار در سال 2010 معرفی شد.
ZU-23-6: مشابه نمونه قبلی است و آن را مدل الهام بخش ساخت Mesbah-1 به شمار می آورند.
مشخصات زو-23-2
– طول: 4.57 متر
– پهنا: 2.88 متر
– ارتفاع: 1.22 متر
– وزن: 0.95 تن
– طول لوله: 2 متر
– وزن موشک: 186 گرم
– نواخت تیر عملی: 400 دور در دقیقه
– برد موثر: 2 الی 2.5 کیلومتر
– خدمه: 2 شامل فرمانده و مسئول تسلیحات
– تعداد لوله ها: 2
– کالیبر: 23 میلی متر
– عملکرد: وابسته به گاز
مطالب مجله تصویری سلاح را در این لینک دنبال کنید.
